Ομιλία με τίτλο:

«Εντοπισμός της Τριτωνίδας λίμνης με βάση τα Απολλωνίου Αργοναυτικά».

Ομιλήτρια: Δρ. Π. Πρέκα-Παπαδήμα

Μέλος Σώματος Ομότιμων Καθηγητών Πανεπιστημίου Αθηνών

Παρασκευή, 26 Σεπτεμβρίου 2025, 7:00-9:00 μ.μ.

Εταιρεία Φίλων του Λαού (Αίθουσα ‘Μεγάλων Ευεργετών-Ευεργετών’), Ευριπίδου 12 (1^ος όροφος), Αθήνα. 

Περίληψη ομιλίας 

Η λίμνη Τριτωνίδα αναφέρεται σε αρχαία κείμενα, ως μια μεγάλη λίμνη που βρισκόταν στη βόρεια Αφρική, αν και οι διάφοροι συγγραφείς διαφωνούν ως προς την θέση της. Φαίνεται ότι η λίμνη είχε αποξηρανθεί ή είχε αλλάξει σημαντικά στο πέρασμα των αιώνων, προκαλώντας αυτή την διχογνωμία. Υπήρχε όμως, την εποχή της Αργοναυτικής Εκστρατείας (13^ος αιώνας π.Χ.), καθώς ο Απολλώνιος ο Ρόδιος στα ‘Αργοναυτικά’, περιγράφει την πλοήγηση της Αργούς μέσα σε αυτή. Οι προτεινόμενες τοποθεσίες περιλαμβάνουν τη Μικρή ή τη Μεγάλη Σύρτη και την Κυρηναϊκή χερσόνησο. Αλλά τότε, η Αργώ θα έπρεπε να κατευθυνθεί  προς την δυτική Κρήτη, ώστε να πλησιάσει το ακρωτήριο Μαλέας και να συνεχίσει βόρεια πορεία, προς την Ιωλκό. Είναι όμως δεδομένο ότι η Αργώ έφτασε στην ανατολική Κρήτη και στη συνέχεια στην Ανάφη. Επίσης ο Απολλώνιος επισημαίνει ότι οι Αργοναύτες πλέοντας προς την Κρήτη, είδαν πρώτα από μακριά τα βουνά της Καρπάθου. Αυτό συμβαίνει, μόνο αν κάποιος ταξιδεύει ανατολικά της Marsa Matruh (Αίγυπτος).

Σε αυτή την εργασία, λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, εντοπίσαμε πού βρισκόταν αυτή η λίμνη, στην ενδοχώρα της λιβυκής ερήμου, με βάση την λεπτομερή περιγραφή του Απολλώνιου του Ρόδιου.  Η Τριτωνίδα λίμνη ήταν το σύμπλεγμα των τεσσάρων λιμνών της όασης Σίβα και επεκτεινόταν μέσα στην Qattara Depression, το μεγαλύτερο βαθύπεδο της Αφρικής, το ένα τέταρτο του οποίου (4901 km²) καταλαμβάνεται από αποξηραμένες λίμνες που περιστασιακά έχουν νερό (π.χ. Dabaa και sabkhas). Υπήρχε μεταξύ τους υδάτινη επικοινωνία μέσω ενός palaeoriver  μήκους 70 km. Η έξοδος από την λίμνη βρισκόταν στην σημερινή λίμνη Moghra που μέσω ενός δικτύου με palaeorivers κατέληγε σε μια δυσδιάκριτη πλωτή δίοδο μόλις 18 km (φυσική υδάτινη λωρίδα ή τεχνητό κανάλι) που περνούσε ανάμεσα σε απόκρημνους λόφους, οδηγώντας σε οροπέδιο (Diffa plateau).  Οι Αργοναύτες έφτασαν εκεί, ακολουθώντας τα ‘υδάτινα ίχνη’ του αλόγου του Ποσειδώνα, δηλαδή τα υπολείμματα νερού που υπάρχουν ακόμη και σήμερα στα βόρεια της Λιβυκής Ερήμου.

Η υδάτινη επικοινωνία της λίμνης με την Αιγυπτιακή ακτή κατέληγε, μέσα από σημερινές κοιλότητες που θα μπορούσαν να είχαν νερό κατά τον 13^ο αιώνα π.Χ., στο Sidi abl el Rahman, 20 χλμ. δυτικά του Ελ Αλαμέιν. Από εκεί, η Αργώ έπλευσε ανατολικά, για 24 ώρες  και έφτασε στο ακρωτήριο Abu Qir (στο Δέλτα του Νείλου), από όπου κατευθύνθηκε προς την ανατολική Κρήτη. Μία διαδρομή που φυσικά ήταν γνωστή, καθόσον υπήρχε από αρχαιοτάτων χρόνων θαλάσσια επικοινωνία μεταξύ Κρήτης και Αιγύπτου.

Η ομιλία είναι μία σύνοψη της εργασίας με τίτλο ‘A New Propose for Prehistoric Tritonis Lake’s Location based on Apollonius of Rhodes’ description’, https://doi.org/10.5194/hgss-2022-15, Preprint. Discussion started: 29 June 2023, των συγγραφέων Σ. Παπαμαρινόπουλος, Π. Πρέκα-Παπαδήμα, Κ. Καλαχάνης, Χ.-Χ. Μαρουκιάν, Γ. Σαραντίτης, Δ. Θεοδοσόπουλος και Χ. Τζάνης.

 

Σύντομο Βιογραφικό της Ομιλήτριας 

ΠΡΕΚΑ – ΠΑΠΑΔΗΜΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ

Αφ. Επίκουρος Καθηγήτρια Αστροφυσικής Παν/μιου Αθηνών

Μέλος του Σώματος  Ομότιμων Καθηγητών ΕΚΠΑ

Εκλεγμένη Γραμματέας του Δ.Σ. της ΕΜΑΕΜ (Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας), από άνοιξη του 2023

Εργασία: Επίκουρος Καθηγήτρια του Τομέα Αστροφυσικής Αστρονομίας και Μηχανικής του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών μέχρι 31.8.2020.

Κύρια Θέματα Ερευνητικής Δραστηριότητας: Ηλιακή Φυσική: A) Ράδιο εκπομπή από ηλιακά κέντρα δράσης και ηλιακές εξάρσεις Β) Μελέτη της ηλιακής δραστηριότητας, χωρικές και χρονικές μεταβολές κατά την διάρκεια του εντεκαετούς κύκλου της ηλιακής δραστηριότητας. Γ) Σχέσεις ηλιακών-γήινων φαινομένων. Επίδραση της ηλιο-γεωμαγνητικής δραστηριότητας στην ανθρώπινη φυσιολογία. Πλανήτες: Μαγνητόσφαιρες, ατμόσφαιρες, μορφολογία κλπ. Γεωμαγνητική δραστηριότητα. Αρχαιοαστρονομία.

Εκπαιδευτικό έργο: Διδασκαλία επί σειρά ετών των κάτωθι μαθημάτων: Εισαγωγή στην Αστροφυσική, Ηλιακή Φυσική, Φυσική Διαστήματος (Τμήμα Φυσικής, προπτυχιακό και μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών). Αστρονομία Β (Τμήμα Μαθηματικών, προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών). Συμμετοχή στην διδασκαλία των εργαστηριακών ασκήσεων των μαθημάτων: Φυσική I  και II,  Αστροφυσική (Τμήμα Φυσικής) και Αστρονομία (Τμήμα Μαθηματικών).

Εποπτεία Ειδικών θεμάτων φοιτητών: 107

Κύριος επιβλέπων και Μέλος τριμελούς επιτροπής ΜΔΕ (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης): 44

Μέλος της επιτροπής παρακολούθησης διδακτορικών διατριβών:  23

Μέλος επταμελούς επιτροπής κρίσεως διδακτορικών διατριβών: 12

Ερευνητικό Έργο:

Δημοσιεύσεις (Διεθνή και Ελληνικά Περιοδικά και Πρακτικά Συνεδρίων): 150

Συγγραφή βιβλίων:

‘Στα μονοπάτια του Ήλιου: Εισαγωγή στην Ηλιακή Φυσική’. Πρέκα-Παπαδήμα Π., Δανέζης Μ., Θεοδοσίου Σ., Καργιολάκη Δάφνη, Αθήνα 2009, Εκδοτικός Οίκος Δίαυλος.

‘Χρονολογώντας την Αχρονη Μυθολογία’. Πρέκα-Παπαδήμα Π., Αθήνα 2024, Έκδοση: Ένωση Ελλήνων Φυσικών

Συμμετοχή σε  Συνέδρια με Ανακοινώσεις και Μέλος Οργανωτικής Επιτροπής: 131

Κριτής Εργασιών σε Διεθνή Επιστημονικά Περιοδικά, Topic Editor στο Επιστ. Περιοδικό ‘ATMOSPHERE’, Guest editor of Special Issue: The Effect of Helio-Geomagnetic Activity in the Geo-Environment and by Extension to Human Health

https://www.mdpi.com/journal/atmosphere/special_issues/solar_activity

Συνεντεύξεις, διαλέξεις, αρθρογραφία, διδασκαλία σε Θερινά Σχολεία για μαθητές κλπ